Sportpsycholoog worden? #1

Stel je wilt sportpsycholoog worden en sporters ‘mentaal sterker’ maken. Is er dan een opleiding voor? Je kunt kiezen voor een master sport- en prestatiepsychologie of de postacademische opleiding tot praktijksportpsycholoog (Pops). Maar ook uit allerlei cursussen als; mentale trainer, mental coach, personal coach, lifestyle trainer, NLP, ACT, expert prestatiegedrag en nog veel meer. Maar wat moet je kiezen? Wat is goed én betaalbaar?

Door NL sportpsycholoog Jan Sleijfer

Geen beschermde titel

Strikt genomen is het mentale vakgebied van de (sport-)psycholoog niet beschermd. Dus iedereen mag zichzelf ‘mental coach’ of iets dergelijks noemen. Met of zonder opleiding. Gek genoeg nodigen clubs en bonden op het mentale vlak de meest uiteenlopende ‘experts’ uit om hun talenten en topsporters mentale vaardigheden aan te reiken. Een vlotte babbel en een goed netwerk is vaak belangrijker dan de inhoud. Op het ‘fysieke vlak’ is dit ondenkbaar. Het NOC*NSF werkt samen met een erkende bondsarts. Nooit een oud-topsporter die alleen een EHBO-diploma op zak heeft. Waarom in de sportpsychologie dan wel? Het verschil in benadering van fysieke en mentale training heeft een historische reden.

De geschiedenis van de sportpsychologie

Sportpsychologie is nog maar een jonge wetenschap. Sportpsychologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het denken, voelen en gedrag van mensen in een sportsituatie. Mentale training is het systematisch aanleren van mentale vaardigheden om optimaal te presteren. Het zijn de Amerikaanse pioniers Ogilvie, Tutko en Cratty die in de jaren 1966-1977 het establishment of Academic Sport Psychology vormen. Het vakgebied wordt  vanaf dat moment aangeduid met Sport and Exercise Psychology.

Sportpsycholoog Nederland

Enkele namen uit de Nederlands Belgische historie van sportpsychologie zijn Karel Lotsy, Joris van den Bergh  Joop Hueting, Peter Blitz en Frank Bakker. En niet te vergeten Frits Avis, die decennia lang bestuursleden van de Vereniging voor SportPsychologie in Nederland (VSPN, opgericht 1990) op de huid zit, met als doel de belangen van de leden te verdedigen. Ted Troost is ook vermeldenswaardig. Als haptonoom verwerft hij in de jaren tachtig nationale bekendheid. Vooral wanneer hij als de ‘mentale trainer’ van schaatser Hein Vergeer en voetballers Van Basten en Gullit de media opzoekt.

Meer recent, maar toch ook al weer ruim tien jaar geleden lukt het sportpsycholoog Rico Schuijers om Olympisch goud te halen met de dames hockey en waterpolo (2008). Hij geeft daarmee een visitekaartje af voor de moderne  sportpsychologie. Het zijn in Nederland echter door de jaren heen vooral individuen die op de voorgrond treden. Het lukt de beroepsgroep sportpsychologen niet om de handen ineen te slaan. Met als gevolg dat  aankomende, jonge sportpsychologen c.q. mentale trainers geen aansluiting vinden en ervaring kunnen opdoen.

reclame

Twee routes tot sportpsycholoog

Wanneer mag je jezelf een sportpsycholoog noemen? Een professional die verantwoord met jonge talenten werkt en genoeg ervaring heeft om een Olympische sporter te ondersteunen naar sportief succes? Een persoon die beschikt over voldoende kennis van het vak, in staat is een begeleidingsrelatie met cliënten op te bouwen en zijn of haar eigen grenzen kent.

1. De academische route

Aan de ene kant heb je de academische route. Haal een universitaire aantekening sport- en prestatiepsychologie en betaal daarna duizenden euro’s voor een tweejarige postgraduate opleiding. Met veel kennis en weinig ervaring duurt het nog jaren om een eigen praktijk op te bouwen. Vaak verdwijnen deze sportpsychologen in een sportorganisatie of gaan promotieonderzoek doen. Zelden werken ze face-to-face met sporters, teams en coaches. Soms bieden zij hun diensten kosteloos aan bij een dorpsclub of worden bij een BVO bedankt met stagevergoeding.

2. De ondernemersroute

Aan de andere kant heb je de ondernemersroute. Verspil niet teveel tijd aan literatuur of onderzoek, maar zoek de hype. Lees een Amerikaanse bestseller en vertaal hoe je een winners mindset kunt kweken. Een gratis introductieprogramma in zeven stappen doet het goed. Uiteraard bied je daarna dure vervolgprogramma’s aan voor een gevorderd niveau en masterclasses voor een selecte club  experts. Een bekende topsporter die jouw werkwijze aanprijst maakt de succesformule af.

Het moge duidelijk zijn dat beide routes bewust zwart-wit zijn neergezet en dat enige nuance op zijn plaats is. Niettemin is deze tweedeling duidelijk zichtbaar in Nederland. De uitdaging ligt in de verbinding. Als individu of als groep.

Tip van NL sportpsycholoog

NL sportpsycholoog® is een landelijk collectief van mentale trainers, sport- en prestatiepsychologen die samen kennis delen en kwaliteit nastreven. Zij nemen het vak sportpsychologie serieus en werken met partnerschappen.  Wil jij sportpsycholoog of mentale trainer worden?  Opleiding is belangrijk, maar leer vooral de taal spreken van sporters én werk aan je ondernemersvaardigheden. NL sportpsycholoog ondersteunt de (beginnende)  vakman of –vrouw op sportpsychologisch gebied.

Speciaal voor niet-sportpsychologen heeft NL sportpsycholoog de train-de-trainers opleiding ontwikkeld. Voor professionals die zich bezig houden met persoonlijke ontwikkeling, prestatieverbetering en gezondheid. Zoals performance consultants, vitaliteitsadviseurs, HR-specialisten, sport- en personal trainers, fitness instructeurs, (leefstijl-)coaches, voedingsdeskundigen, fysiotherapeuten en meer.

Extra leestips. NL sportpsycholoog Jan geeft zijn visie over het vakgebied van een sportpsycholoog tijdens een interview met het platform SportknowhowXL en schrijft later het (e)boek Mindboxing – Het gevecht tussen je oren.